De minister en de zwarte lijst

Bron: Vrij Nederland 21.3.2012
Ne bis in idem heet het in juristentaal: iemand kan niet twee keer voor hetzelfde worden berecht. Het is een universeel rechtsbeginsel, maar lijkt niet te gelden voor Marcel Schunken. De oud-buschauffeur wordt voor de tweede keer aan Duitsland overgeleverd, voor een zaak waarin hij eerder al werd veroordeeld tot acht jaar gevangenis: betrokkenheid bij wietplantages. ‘Ik kan het niet bevatten, ik wil dit niet nog eens meemaken,’ zegt de getraumatiseerde Limburger vanaf zijn onderduikadres.

Hij wil niet, maar moet wel, besloot de Internationale Rechtshulpkamer (IRK) in Amsterdam vorige week. Schunkens advocaat Jozef Rammelt had tevergeefs bezwaar gemaakt: de Duitsers misbruiken volgens hem het Europese Aanhoudingsbevel (EAB) om een Nederlandse onderdaan opnieuw te berechten voor hetzelfde. De oosterburen zijn namelijk niet blij met de in hun ogen lichte straf die Schunken kreeg toen hij terugging naar Nederland – bij een overlevering is de afspraak dat de veroordeelde de straf mag uitzitten in zijn thuisland, waarbij …
het vonnis wordt omgezet naar Nederlandse maatstaven. Schun kens acht jaar werden zesendertig maanden, waarvan achttien voorwaardelijk.

Raadsman Rammelt: ‘Het is ongelooflijk dat de Nederlandse rechter hem opnieuw overlevert. De IRK verbergt zich achter het formele argument dat het om een nieuwe zaak gaat. Maar het is hetzelfde strafdossier, het zijn dezelfde verdachten, de Duitsers hebben er een paar andere wiethokken uitgelicht die overigens ook in 2009 al bekend waren. Daar gaan ze Schunken nu voor proberen te pakken.’

Het EAB is een Europees kaderbesluit dat door alle lidstaten is ondertekend en dat het gemakkelijker maakt om verdachten van land A naar land B te sturen. De zaak-Schunken is de zoveelste EAB-casus met een luchtje. Het gebeurt vaker dat Nederlanders worden overgeleverd op basis van een wankele verdenking. De Nederlandse rechter, de IRK dus, mag niet toetsen of die verdenking wel deugdelijk is. Eerder ging dat gruwelijk mis met landgenoten die op transport naar Polen moesten. Ze kwamen terecht in een kafkaësk rechtssysteem en werden geconfronteerd met middeleeuwse detentieomstandigheden.

Mensenrechtenorganisaties als het Britse Fair Trials International en het Nederlandse EuroMos vragen al langer aandacht voor de misstanden rond het EAB. Leden van het Europees Parlement zijn druk doende om de wet gewijzigd te krijgen en ook de Europese Commissie heeft haar bezorgdheid uitgesproken.

Tot voor kort was er volgens de Nederlandse regering echter geen vuiltje aan de lucht. De minister van Veiligheid en Justitie meende dat het EAB terecht is gebaseerd op een rotsvast vertrouwen in elkaars rechtssysteem. Geruchten over Poolse misstanden waren ontkracht door zijn ambtgenoot uit Warschau, liet Ivo Opstelten aan de Tweede Kamer weten.

Maar parlementariërs als Jeroen Recourt (PvdA), Sharon Gesthuizen (SP) en Jeanine Hennis-Plasschaert (VVD) blijven de bewindsman wijzen op de grote verschillen tussen de rechtssystemen en detentieomstandigheden in de verschillende lidstaten. Na aanleiding van een artikel in Vrij Nederland pleitte Recourt er onlangs bij de minister voor om Polen op een zwarte lijst te plaatsen, met andere landen die basale rechtsbeginselen met voeten treden. Hij vroeg Opstelten om te rade te gaan bij zijn collega in Groot-Brittanië, waar al langer een discussie gaande is over een zwarte lijst met landen die het EAB misbruiken.

Recourt kreeg voorzichtige steun van Opsteltens partijgenoot Jeanine Hennis-Plasschaert. Het VVD-Kamerlid gaf toe dat het EAB ‘in de praktijk de nodige problemen oplevert’. Ook haar fractiegenoot Ard van der Steur zegt zich zorgen te maken over het kaderbesluit ‘als het instrument wordt gebruikt voor bagatelzaken’.

En warempel, de bewindsman liet weten met het Europees Aanhoudingsbevel ‘te zitten’ en zegde toe met zijn Engelse collega te zullen overleggen. Het lijkt voor Nederland een eerste stapje om de idee-fixe van een gezamenlijke Europese rechtsstaat los te laten.

Of de in Limburg ondergedoken Marcel Schunken daar baat bij zal hebben, is de vraag. Als de Nederlandse politie hem aanhoudt, gaat hij direct de cel in om daarna over de grens te worden gezet. De Polen mogen er dan een potje van maken, vooralsnog lijkt er een rotsvast vertrouwen in de justitiële aanpak van de Duitsers. Die kunnen er zo met behulp van het EAB ongestoord voor zorgen dat Nederlandse drugsverdachten niet wegkomen met milde straffen.