De wederopstanding van Polaroid

Bron: artikel in NRC Digitale editie17.10.2017

Het iconische fotomerk is terug, met nieuwe films en een nieuwe camera. Voormalige werknemers bliezen Polaroid nieuw leven in. 

In de fabriekshal schuift operator Alfons Keizers een rol witte folie met een zilverkleurige laag op een oerdegelijke machine uit de jaren zeventig. Keizers (56 jaar) is in 2014, na een onderbreking van zes jaar, weer aan het werk gegaan op zijn oude stek; achter de machines voor de productie van directklaarfilms in Enschede, sinds kort weer onder de naam Polaroid.
De wederopstanding van Polaroid als merknaam voor directklaarfilms en -camera’s is een feit. Wat voor onmogelijk werd gehouden, bleek toch te kunnen; oud-werknemers van Polaroid zijn erin geslaagd de iconische films en camera weer nieuw leven in te blazen.
Deze dinsdag komt er een nieuwe Polaroidcamera op de markt en betreedt Polaroid weer de markt die het eerder de rug toe keerde. De concurrentie voor instantcamera’s is groot: van Hema tot Leica, talloze producenten lanceerden dergelijke 
  kant-en-klare toestellen. De handel in opgeknapte en omgebouwde ouderwetse Polaroidcamera’s is levendig.

Toen de Enschedese locatie van Polaroid in 2008 sloot en operator Keizers na een dienstverband van 22 jaar de fabriek moest verlaten, had hij niet gedacht er ooit nog te zullen terugkeren. „In mijn hoofd had ik het hoofdstuk Polaroid afgesloten.” Dat hij er toch weer aan de slag kon, noemt hij „prachtig. Het is ook echt een prachtig mooi product”.

In de hoogtijdagen van Polaroid, begin jaren negentig, werkten er 1.200 mensen op de productielocatie in Enschede. Door de opkomst van de digitale fotografie nam de vraag naar de films wereldwijd steeds verder af. Polaroid sloot fabrieken in Mexico, de Verenigde Staten en ook die in Nederland.
Impossible Project
Enkele oud-werknemers wilden echter films blijven maken voor Polaroidcamera’s, geliefd bij kunstenaars en beroepsfotografen. Ze besloten een deel van de machines over te nemen en namen hun intrek in een van de voormalige fabrieksgebouwen in Enschede.
Daar probeerden ze, in het begin met maar elf man, uit te vinden hoe ze directklaarfilms moesten maken. Het door Polaroidoprichter Edwin Land ontwikkelde procedé mochten ze niet gebruiken, evenmin als de naam Polaroid. De buitenwacht was sceptisch over het ‘Impossible Project’. Wie ziet nog iets in dit soort fotografie?
Anno 2017 draait de fabriek weer. In 2014 werden 1 miljoen films geproduceerd, dit jaar naar schatting 1,6 miljoen. Volgend jaar hoopt locatiemanager Dick Lemmens dat er 3,5 miljoen films de fabriek verlaten. Er is een nieuwe, snellere film ontwikkeld met meer scherpte en contrast. De Poolse investeerder, de familie Smolokowski, die er in 2011 brood in zag, verwierf recent een meerderheidsbelang in het Amerikaanse Polaroid. Impossible mag nu de naam Polaroid voeren. Aan de voorgevel van het fabrieksgebouw hangt sinds half september een nieuw spandoek. Opschrift: ‘Polaroid Originals’. 

Duizenden bestellingen via internet
„Dit is ’m”, zegt Lemmens, en hij slaat met zijn hand op het vierkante doosje van het nieuwe toestel. De camera lijkt op de Polaroidcamera van vroeger, alleen is-ie iets kleiner en zit de batterij niet meer in de film, maar in de camera. Het toestel (Polaroid OneStep2) gaat 120 euro kosten.
De verwachtingen zijn hooggespannen; via internet zijn er al duizenden besteld, aldus de onderneming. Lemmens: „Het gaat super. Ongelooflijk. De camera is populair bij tieners. Ze vinden het een geinig ding. Het is een stukje beleving: je ziet iets ontstaan.”
De Polaroidfoto, bekend van het witte frame rond het beeld, is iconisch. In de foto zelf voltrekt zich het chemische ontwikkelproces. Het beeld verschijnt terwijl je de film vasthoudt.

De nieuwe camera is ontworpen door een eigen ontwerpteam in Taiwan en wordt gemaakt in China. Polaroid Originals, waarvan het hoofdkantoor in Berlijn staat, heeft daarnaast een fabriek in het Duitse Monheim, die bepaalde componenten voor de films maakt.
Naast het nieuwe toestel zijn ook nog vintagecamera’s te koop. Een Amerikaanse leverancier koopt, reviseert en verkoopt oude Polaroidcamera’s. Jaarlijks gaat het om zo’n 30.000 tot 40.000 toestellen. Wereldwijd zijn destijds 300 miljoen toestellen verkocht.
Locatiemanager Lemmens hoopt in 2018 voor het eerst een „kleine winst” te kunnen boeken. Het bedrijf draaide jaren achtereen met miljoenen verlies – in 2016 stond er een verlies van 6,5 miljoen euro in de boeken bij een omzet van 22,3 miljoen euro – vanwege forse investeringen in productiecapaciteit, verbetering van films en de ontwikkeling van een nieuwe camera.
 

Lemmens, zelf ook oud-werknemer van Polaroid, is trots op de ontwikkeling die het bedrijf doormaakt. „Die elf man geloofden dat het kon. Het is ze gelukt omdat ze kennis hadden van het product en de machines, en omdat er investeerders waren. Samen zijn ze hiertoe in staat geweest. Heel bijzonder. Als je ziet waar we nu zijn, het is onvoorstelbaar dat het is gelukt.”

 
Pim van der Maden, beroepsfotograaf uit Emmeloord, werkt 23 jaar met Polaroid voor landschappen en portretten.
„Ik week de lichtgevoelige laag los van de drager. Het is heerlijk om in de tijd van digitale fotografie met een materiaal te werken dat een eigen leven gaat leiden, dat je kunt verwerken tot iets eigens. Je moet zorgen dat je in één opname een treffend portret krijgt. Ik ben blij dat Polaroid weer terug is. Ik heb jarenlang heel zuinig gedaan met mijn voorraad.
Daan Bomhof, fotograaf uit het Gelderse Geesteren en docent beeldende vorming,
fotografeert al jaren met een Polaroidcamera. Het zijn mijn hang naar het analoge en mijn ongeduld die maken dat ik van instantfotografie houd; Polaroid is analoog, maar je hebt wel meteen resultaat. Een analoog beeld is bijna niet te reproduceren. Ik noem het: het-is-zoals-het-is-fotografie. Polaroids hebben een bepaalde kleur en een bepaalde sfeer die op je op geen enkele andere manier kunt bereiken. Je kunt er tijdens het ontwikkelproces met een lepeltje in krassen en zo bijvoorbeeld een kader maken.”

Posted by SweDutch