Wie Roemenië wil verlaten, komt niet zomaar langs deze burgemeester

Er zijn regionale verschillen. Daar waar mijnen en fabrieken gesloten zijn of de landbouw geen werk meer biedt, is de ontvolking het hardst gegaan. In het arme oosten en zuiden van het land ontrafelt de sociale cohesie omdat een hele generatie van werkzame mensen is vertrokken, vaak hun kinderen – bijgenaamd ‘EU-wezen’ – bij grootouders achterlatend. In het welvarender Transsylvanië vertrekken juist gezinnen. De exodus treft vooral het platteland. Steden als Cluj, Timisoara en vooral Boekarest barsten uit hun voegen. Tegelijkertijd verdwijnen elk jaar dertien dorpen van de kaart omdat de laatste bewoner is vertrokken of overleden.

Sergiu Avrem ging na terugkeer uit Duitsland in de stad wonen, maar om opnieuw te emigreren had hij de handtekening nodig van de burgemeester van de gemeente waar hij nog stond ingeschreven. En dat was uitgerekend die ene burgemeester die dapper weerstand biedt tegen de ontvolking van zijn streek. „Ik kan ze natuurlijk niet verbieden te vertrekken”, vertelt Gheorghe Damian (51) in zijn gemeentehuis. „Maar ik ga met iedereen die in het buitenland wil gaan werken in gesprek. Zou je dat nou wel doen? Het is beter voor je gezin als je blijft. Roemenië heeft mensen zoals jij nodig. Kan ik je ergens mee helpen om je te overtuigen dat je toekomst hier in Ciugud is?”

Dat lukt zelden, erkent de burgemeester. „Ik heb elk jaar zeventig van die gesprekken. Tot nu toe heb ik vier keer iemand kunnen ompraten.” Eén van hen is Avrem. Na lang twijfelen zag hij niet alleen van zijn Duitse plannen af, hij besloot zelfs terug te verhuizen naar Ciugud. In de keuken van zijn nieuwe huis knuffelt Avrem (29) zijn dochtertje Antonia van achttien maanden voordat hij, op gympen en in Adidas-trainingsjasje, naar zijn werk gaat. „Als ik was vertrokken, weet ik niet of het met het gezin wel gelukt was”, zegt hij. Naast emigratie is ook een laag geboortecijfer een reden dat de Roemeense bevolking krimpt.

Door toedoen van burgemeester Damian kreeg Ciugud nationale faam als hét dorp dat de trend van de neergang doorbreekt. Toen hij twintig jaar geleden de politiek inging was zijn dochter één van de weinige kinderen in het dorp. Sindsdien is het dorp gegroeid, van 2.600 naar 3.200 inwoners, omdat hij zich niet richtte op het behagen van de oudere bewoners, maar op het aantrekken van jonge gezinnen en ondernemers. Dat lukte met ogenschijnlijk kleine dingen als gratis wifi, een kinderdagverblijf en het behoud van de regionale buslijn. En met grote projecten zoals koeien- en schaapherders van de gemeentelijke weidegrond verjagen om een 30 hectare groot bedrijventerrein te ontwikkelen „waarmee duizend banen zijn geschapen”. En ten slotte: een ploeg van twaalf medewerkers aannemen die niets anders doet dan fondsen voor regionale ontwikkeling lospeuteren in Brussel.

Damian vertelt trots dat hij zo 30 miljoen euro aan EU-geld kon investeren in infrastructuur en groene energie. In de wegen tussen de velden waar koolzaad bloeit zitten geen kuilen en gaten. Huizen hebben een uniforme, sobere stijl, want de burgemeester heeft verordend dat het dorp geen eclectisch zooitje zelfgebouwde huizen mag worden „zoals de rest van het land”. Een centrale voor wind- en zonne-energie is in aanbouw. En hij wil een sportstadion bouwen.

Maar de belangrijkste reden dat Ciugud een uitzondering vormt, zegt Damian, is „betrouwbaarheid”. Door direct met EU-instanties samen te werken is hij „niet afhankelijk van de grillen van de landelijke overheid en politiek, die zelden hun afspraken met burgers nakomen”. Dit is volgens hem naast geld de hoofdoorzaak dat Roemenen hun land verlaten.

Zijn succes bracht Damian op ramkoers met zijn partij, de linkse, reactionaire PSD die sinds de val van het communisme bijna onafgebroken regeert. Eerst werd hem door partijleider Liviu Dragnea gevraagd staatssecretaris of senator te worden, zegt hij. „Ik zei hem liever een adelaar in Ciugud te zijn dan een schaap in Boekarest.” Vorig jaar werd hij, „waarschijnlijk uit jaloezie”, uit de partij gezet.

Dat geeft hem de vrijheid kritisch te zijn op de partij die hij decennia als zijn familie beschouwde. „Zowel ons binnenlands als ons buitenlands beleid is op dit moment catastrofaal.”

Die mening deelt Dolha Adela Petruta (36), die na elf jaar studeren en werken in Chicago besloot haar twee kinderen in Roemenië op te voeden en Ciugud als nieuwe woonplaats koos. „Veel van mijn vrienden die zijn vertrokken zijn niet van plan ooit nog terug te komen. Ze willen niet verdrinken in de corruptie en bureaucratie of terechtkomen in een dramatisch slecht ziekenhuis, omdat alle goede dokters Roemenië ook hebben verlaten.” Wat de burgemeester van Ciugud hier heeft neergezet, is indrukwekkend, zegt ze. Maar uiteindelijk wordt het leegbloeden van Roemenië pas gestelpt als er ook op nationaal niveau capabele politici zitten die drastische maatregelen nemen. „Dit probleem los je niet op met een bedrijventerrein of een kinderdagverblijf.”

Het landsbestuur zit in een vicieuze cirkel, zeggen experts. Jonge mensen interesseren zich weinig voor de politiek, vaak omdat ze hun blik gericht hebben op het buitenland. De ouderen die overblijven stemmen op een partij die vooral achteruitkijkt. Die kiest om de achterban te behagen voor het verhogen van pensioenen in plaats van investeringen. Daarom vertrekken er weer meer jonge mensen, waardoor de regeringspartij haar macht behoudt.

Golfbaan

Na het interview kruipt de burgemeester, casual gekleed in een jasje, maar zonder das, achter het stuur van de elektrische auto die alle gemeenteambtenaren kunnen gebruiken voor afspraken buiten de deur. Hij scheurt met tachtig kilometer per uur door Ciugud en de omliggende dorpen om de bedrijvigheid te laten zien. Van de boomgaard die hij aanlegde tot de golfclub die voor deze plek in de heuvels van Transsylvanië koos. Daar wordt hij herkend en voorgesteld aan een vijftal corpulente mannen uit Boekarest die op het terras sigaren staan te roken. Ze complimenteren hem: „Dit is één van misschien drie plekken in Roemenië waar het bestuur functioneert en politici de juiste dingen doen.”

Terug in de auto zegt Damian dat die opmerking hem „eerder verdrietig dan trots” maakt. „Het is geen wedstrijd tussen hier en andere Roemeense dorpen. Ik zou willen dat ze allemaal floreren.”

https://www.nrc.nl/nieuws/2019/05/20/wie-roemenie-wil-verlaten-komt-niet-zomaar-langs-deze-burgemeester-a3960921