Wéér komen Finnen uit de bus als het gelukkigste volk ter wereld. Wat is hun geheim?

Bron: nieuwsbrief Het Parool 13.9.2023

Het World Happiness Report van de VN roept de Finnen al zes jaar op rij uit tot het gelukkigste volk. Hoe komt dat? ‘Het hoge, Finse geluksgemiddelde is geen afgeleide van uitzinnigheid, maar vooral van de afwezigheid van extreme ellende.

’In een baai in Helsinki zit een man op leeftijd onverstoorbaar tussen de ijsschotsen. Hij kijkt niet op of om. Een minuut of twintig later zit diezelfde man er nog steeds. Op de vraag: “Goh, zit u hier nog?” vertoont zijn gezicht een grote grijns. “Ik denk dat ik vastgevroren ben.”

Bij de Kulttuurisauna in het noordoosten van de stad begint de zoektocht naar het Fins geluk. Het World Happiness Report, samengesteld op initiatief van de Verenigde Naties, roept al zes jaar op rij de Finnen uit als blijste volk op aarde. Per land is zo’n duizend mensen gevraagd hun eigen levenskwaliteit te beoordelen met een cijfer van 1 tot 10. Die resultaten zijn afgezet tegen landelijke factoren als bbp per hoofd van de bevolking, sociale steun, de levensverwachting, het corruptieniveau en individuele vrijheid. De Noordse landen en ook Nederland scoren allemaal hoog, maar Finland komt jaar na jaar als het gelukkigste uit de bus.

Dat moet dan wel een heel onderkoeld soort geluk zijn. Er valt veel over Finnen te schrijven, maar het woord ‘euforie’ komt in dat lexicon niet voor. “Het hoge, Finse geluksgemiddelde is geen afgeleide van uitzinnigheid,” verklaart Frank Martela, filosoof aan de Finse Aalto Universiteit, “maar vooral van de afwezigheid van extreme ellende.”

Een miniem deel van de Finnen geeft zijn of haar leven een lager cijfer dan een 5. Volgens Martela heeft dat alles te maken met goed functionerende overheidsinstanties, een sociaal vangnet en een effectieve rechtsstaat. “De overheid maakt mensen niet per se blij, maar neemt de meest nijpende oorzaken van leed weg.” Als het leven tegenzit, kan je in ieder geval voor je basale behoeftes – een dak boven je hoofd, een redelijk inkomen, gratis gezondheidszorg en kosteloos (hoger) onderwijs – aankloppen bij de staat.

Zelfdodingsprobleem

Het is het negatief soort geluk dat niet wordt gekenmerkt door een blind optimisme, maar doordat de scherpste randen van alles wat droefenis veroorzaakt eraf zijn gevijld. “Geluk is een wat misleidende term,” vindt Martela. “Het landelijke tevredenheidsniveau was een adequatere, maar minder sexy graadmeter geweest.”

Had Finland niet een enorm zelfdodingsprobleem? Dat was zo, dertig jaar geleden, maar inmiddels is dat meer een publieke legende dan een afspiegeling van de werkelijkheid. Het Finse suïcidecijfer ligt hoger (15,3 per honderdduizend inwoners) dan het Europese gemiddelde (11,3). Het is vergelijkbaar met dat van Frankrijk (13,8) en Oostenrijk (14,6), maar ligt fors lager dan in Letland (20,1) en België (18,3).

Welzijnsfilosoof Martela komt met nog een andere duiding: Finnen zijn niet zo geïnteresseerd in, zoals de Angelsaksen dat mooi noemen, ‘keeping up with the Joneses’. De Finnen wedijveren over het algemeen amper met hun buren: wie er in de meest protserige villa woont, de grootste SUV rijdt of wie de hoogste sociale status heeft. “Finland kent weinig hiërarchie of uiterlijk vertoon. Het je niet hoeven vergelijken met je omgeving vertaalt zich naar een grotere mate van tevredenheid met de eigen situatie.”

Ook essentieel voor Fins ‘geluk’: persoonlijke autonomie enerzijds en een groot vertrouwen in zowel overheden als de medemens anderzijds. Martela, wijzend naar zijn laptop op het tafeltje in de universiteitskantine: “Als ik die hier zou laten liggen, komt-ie waarschijnlijk bij me terug.” In een ‘eerlijkheidsexperiment’, uitgevoerd met bijna tweehonderd verloren portemonnees in zestien steden, was Helsinki de stad waar de meeste geldbeurzen – elf van de twaalf – inclusief inhoud weer bij de eigenaar belandden.

Realistische verwachtingen

Tegelijkertijd is genoegzaamheid subjectief. Het leven waar een Fin content mee is, kan voor een ander een verschrikking zijn. De burgers van de Noordse landen hebben een fatsoenlijk bestaan hoog in het vaandel, waar de overheid mede voor zorgt, zonder al te veel materiële ontberingen. In combinatie met realistische, in andermans ogen lage, verwachtingen maakt dit dat de noorderlingen hun leven al gauw een voldoende geven. Geluk? Niet het expressieve, overvloedige soort, maar toch: een zekere voldaanheid.

Terug naar de Kulttuurisauna, waar medeoprichter Tuomas Toivonen smalend lacht als hem wordt gevraagd naar het geheim achter de veronderstelde Finse blijmoedigheid. “Je leven wordt een misère als je het inricht rond het najagen van geluk.” Volgens Toivonen schuilt het echte geluk niet in de hoogtepunten, niet in de feestjes waarvoor je je uitdost, maar in het alledaagse, het routinematige, de herhaling.

Ziedaar: de rol weggelegd voor de zweethut. “Wij hebben hier in Finland dezelfde problemen als elders in het mondiale noorden. We leiden opgejaagde, digitale levens en hebben werk dat ons in een keurslijf dwingt. De sauna biedt ons een toevluchtsoord. De meeste bezoekers komen naar de sauna als tussenstop tussen werk en thuis. Ik zie ze een stuk lichter vertrekken.”

Finnen, denkt Toivonen, richten hun dagen rond het gewone in en zijn in staat daar voldoening uit te halen. “Dat, in combinatie met de afwezigheid van de angst vermorzeld te worden. Veel dingen in Finland zijn niet vreselijk.”

https://www.parool.nl/wereld/weer-komen-finnen-uit-de-bus-als-het-gelukkigste-volk-ter-wereld-wat-is-hun-geheim~bc4899b3/Anne Grietje Franssen