Vijf vragen over verkeersongelukken en strafrecht

Bron: nieuwsbrief De Rechtspraak 2.8.2013
Een 21-jarige automobilist die vorig jaar de 13-jarige Donnie Rog doodreed in Scheveningen, is vandaag door de rechtbank Den Haag veroordeeld tot 9 maanden gevangenisstraf (waarvan 2 voorwaardelijk) en een rijverbod van 4 jaar. De officier van justitie had een werkstraf geëist, een voorwaardelijke celstraf en een rijverbod van 3 jaar. Dat leidde tot een vechtpartij in de rechtszaal en verhitte debatten in de media: waarom wordt voor de dood van een kind zo’n lichte straf geëist? Vijf vragen over verkeersongelukken en het strafrecht. 

Wordt er in het algemeen licht gestraft in Nederland?
Nee, dat is een wijdverbreid misverstand. Uit onderzoek is meerdere malen gebleken dat strafrechters in Nederland juist relatief hoge straffen opleggen, vergeleken met hun collega’s in andere Europese landen. 

Hoe kan voor de dood van een kind dan een taakstraf worden geëist?
Bij moord of doodslag volgt meestal een jarenlange gevangenisstraf. Daarbij speelt een cruciale rol dat de dader met opzet iemand heeft gedood. Die opzet moet worden bewezen om tot een veroordeling te komen.
Bij een dodelijk ongeluk is van opzet meestal geen sprake. Automobilisten hebben vrijwel nooit de intentie om een ongeluk te veroorzaken, laat staan om iemand te doden. Ze maken wel fouten in het verkeer, waarmee ze ongewild de dood van een ander kunnen veroorzaken. Dat is ook voor de bestuurder  ……
  vaak een enorm drama, waar hij mee moet leren leven. Daarom worden veel lagere straffen opgelegd dan wanneer er opzet in het spel is. 

Gaat de rechter nooit uit van opzet?
Jawel. Als iemand bewust een ander aanrijdt of zodanig gevaarlijk rijdt dat hij willens en wetens de kans op een aanrijding met fatale gevolgen aanvaardt, kan hij veroordeeld worden voor moord of doodslag. In alle andere gevallen onderzoekt de rechter – op basis van wat de officier van justitie aandraagt aan feiten en omstandigheden – in hoeverre de chauffeur schuld heeft aan het ongeluk. 

Hoe wordt schuld aan een dodelijk ongeluk bepaald?
Is een ongeluk het gevolg van een enkele overtreding die iedereen wel eens begaat – bijvoorbeeld een moment van onoplettendheid waardoor een fietser over het hoofd is gezien -, dan wordt de bestuurder niet veroordeeld voor het misdrijf ‘dood door schuld in het verkeer’. Daarvoor moet ten minste sprake zijn van ‘aanmerkelijk’ onoplettend en onvoorzichtig rijgedrag (bijvoorbeeld te hard rijden terwijl het zicht ook nog slecht is door hevige regen), een grove verkeersfout of – de ernstigste categorie – roekeloos rijgedrag.
Bij de lichtste mate van schuld leggen rechters vaak enkele maanden gevangenisstraf op (eventueel te vervangen door een werkstraf) en een rijverbod van een jaar, terwijl roekeloos rijden al gauw leidt tot 8 maanden cel en 3 jaar rijverbod. Is er drank in het spel, dan gaan de straffen omhoog. 

Hoe heeft de rechtbank Donnies ongeluk beoordeeld?
In het geval van Donnie ging de officier van justitie uit van de eerste categorie: aanmerkelijk onoplettend en onvoorzichtig rijgedrag. De rechtbank beschouwt het gedrag van de bestuurder echter als een grove verkeersfout. Afgeleid door de sirene en zwaailichten van een brandweerwagen reed hij harder dan toegestaan over een drukke kruising, terwijl hij onder die omstandigheden juist langzamer dan normaal had moeten rijden. Bij de zes maanden celstraf die gemiddeld worden gegeven voor deze mate van schuld, telt de rechtbank een maand extra op voor het wegrijden na de aanrijding. Omdat de verdachte ook daarna nog verkeersovertredingen heeft begaan en de reclassering zorgen heeft over zijn impulsieve gedrag heeft de rechtbank als stok achter de deur twee maanden voorwaardelijk opgelegd en een proeftijd van 6 jaar, waarin hij zich geen fout kan veroorloven. Bovendien mag hij de komende 4 jaar niet rijden.
http://www.rechtspraak.nl/Actualiteiten/Nieuws/Pages/Vijf-vragen-over-verkeersongelukken-en-strafrecht.aspx