Bron: nieuwsbrief EW 27.1.2022
Door te dreigen met een aanval op Oekraïne doet Moskou de hele wereld sidderen. Een klein vademecum bij een crisis die zich snel ontwikkelt.
In de crisis rond Oekraïne proberen de NAVO en de Europese Unie zoveel mogelijk eenheid ten toon te spreiden. Beide organisaties pleiten voor het voortzetten van de dialoog met de Russen. En ze schermen met de unanieme bereidheid om een zeer groot pakket aan sancties in te zetten – waarvan de inhoud overigens nog niet is bekendgemaakt – mochten de Russen op enige manier de Oekraïense soevereiniteit (verder) schenden.
Vaak worden NAVO en EU in één adem genoemd
Vaak worden de NAVO en de Europese Unie (EU) in één adem genoemd. Dat is niet zo raar. Allebei hebben ze hun hoofdkwartier in Brussel en de lidstaten van beide clubs overlappen. Maar dat zegt niets over hun bereidheid tot samenwerking. Ze verstonden elkaar lange tijd net zo slecht als de Franstalige Belgen de Nederlandstalige Belgen, en andersom.
Sinds enige tijd gaat het beter tussen EU en NAVO, al sturen vooral de Fransen, met hun streven naar ‘strategische autonomie‘, aan op een Europese defensie, die dan, zeggen ze, ook onderdeel van de NAVO kan zijn. Dat leidt weer tot irritatie bij de NAVO en bij landen die meer geloven in de NAVO dan in Europese defensie. Dat bleek vooral na de speech van Emmanuel Macron in het Europees Parlement op 19 januari 2022.
De Franse president zei in Straatsburg het volgende: ‘In de komende weken moeten we een Europees voorstel tot stand brengen om een nieuwe veiligheids- en stabiliteitsorde op te bouwen. We moeten het tussen Europeanen opbouwen en het vervolgens delen met onze bondgenoten in het NAVO-kader. En dan moeten we het aan Rusland voorstellen voor onderhandeling.’
Ook Europese Commissie wil rol Europese strijdmacht
De speech viel bij eurofielen in betere aarde dan bij atlantici. Ook de Europese Commissie schermt met gedachten aan een meer autonome rol voor een Europese strijdmacht. Josep Borrell, de Spanjaard die Hoge Buitenlandvertegenwoordiger is, heeft in 2021 een Strategisch Kompas opgesteld dat daarnaar streeft. Dat Kompas zal in maart worden besproken tijdens een Defensietop onder leiding van de vigerende voorzitter van de Europese Unie, Frankrijk.
Onderhandelen volgens het ‘Normandië-formaat’
De EU heeft eigenlijk geen rol in het conflict met Poetin. Na NAVO-baas Jens Stoltenberg en de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken, probeerde de Duitse bondskanselier Olaf Scholz Poetin op andere gedachten te brengen.
Veel wordt ook gesproken over onderhandelingen volgens het ‘Normandië-formaat’. Woensdag 26 januari kwamen Russische, Oekraïense, Franse en Duitse functionarissen in Parijs samen voor besprekingen in dat zogeheten Normandië-formaat. De naam komt van een informele bijeenkomst van deze vier landen tijdens de viering van D-Day 2014 in Normandië, Frankrijk, in een poging om de oorlog in Donbas op te lossen. Daarover straks meer.
Frankrijk is in de NAVO overigens een van de weinige Europese landen dat zijn defensie-uitgaven op orde heeft. Parijs voldoet aan de eis van de alliantie dat lidstaten minstens 2 procent van hun nationaal inkomen uitgeven aan defensie. Daarbij moet worden aangetekend dat Frankrijk sinds Brexit de enige overgebleven kernmacht in de EU is. Een flink deel van het defensiebudget gaat daarnaartoe.
Zes EU-lidstaten zijn niet eens NAVO-lid
Maar er zijn niet alleen verschillen als het over autonomie gaat. Zo zijn zes EU-lidstaten niet eens NAVO-lid. Het gaat om Zweden en Finland (allebei buurlanden van Rusland), Oostenrijk, Ierland, Malta en Cyprus.
De NAVO heeft daarnaast zeven Europese leden die weer niet tot de EU behoren: IJsland, Noorwegen, het Verenigd Koninkrijk en Turkije (dat deels in Europa ligt). Montenegro, Noord-Macedonië en Albanië willen overigens maar al te graag EU-lid worden. Ook Turkije is, ondanks wrevel over de EU, officieel nog kandidaat-lidstaat.
Oekraïne heeft naast Rusland en Wit-Rusland vijf directe buurlanden, waarvan er vier zowel lid van de EU als van de NAVO zijn: Polen, Hongarije, Slowakije en Roemenië. Buurland Moldavië is van beide clubs geen lid. Aan de zuidkant van de Zwarte Zee ligt Turkije, wel NAVO-lid.
Buurland Slowakije bang voor vluchtelingenstroom uit Oekraïne
Buurland Slowakije, lid van NAVO en EU, is nu al bang voor een vluchtelingenstroom uit Oekraïne, mocht Rusland overgaan tot vijandige actie op Oekraïens grondgebied. Zelfs een beperkt conflict kan tienduizenden vluchtelingen naar Slowakije brengen, zei minister van Defensie Jaroslav Naď dinsdag 24 januari. Als de situatie in Oekraïne escaleert en het ergste scenario werkelijkheid wordt, heeft Praag aangeboden politieagenten naar de Slowaaks-Oekraïense grens te sturen.
Oekraïne telt bijna 45 miljoen inwoners. Tot 1991 was het land, zo’n 16 keer zo groot als Nederland, onderdeel van de Sovjet-Unie. Sinds 2014 laat Moskou er weer zijn invloed gelden. De Krim, het schiereiland in de Zwarte Zee waar de bevolking van 2 miljoen voor bijna 60 procent uit etnische Russen bestaat, is acht jaar geleden door de Russen geannexeerd. De Krim is nu een ‘onafhankelijke republiek’.
Sinds maart 2014 is Donbas in oostelijk Oekraïne inzet van strijd
Sinds maart 2014 is het Donetsbekken (ook wel: Donbas) in oostelijk Oekraïne inzet van gewapende strijd. Door het Russische leger gesteunde separatisten, die proberen het gebied onder Russisch gezag te krijgen, vechten er tegen het leger van Oekraïne. Op 17 juli 2014 is Malaysia Airlines-vlucht 17 (MH17) hier uit de lucht geschoten.
In de ‘Donbas’ bedraagt het aandeel etnische Russen bijna 40 procent. Overigens heeft de Russische president Vladimir Poetin in een recent essay ‘over de historische unie tussen de Russen en Oekraïners’ die etnische verschillen gebagatelliseerd: de Oekraïners, de Wit-Russen en de Russen zijn volgens hem historisch gezien één volk dat zich moet schikken naar de wil van één hoofdstad. En dat is, uiteraard, Moskou.
Hersendood versus hersenspinsel
Overigens mag de NAVO, eerder door president Donald Trump ‘verouderd’ genoemd (obsolete) en door Macron ‘hersendood’ (en état de mort cérébrale), Poetin dankbaar zijn. De Atlantische verdragsorganisatie staat weer helemaal in de schijnwerpers.
De Russische minister van Buitenlandse Zaken Sergej Lavrov wil dan ook een schriftelijke verklaring van de NAVO-lidstaten, met daarin antwoord op de eisen van Moskou. Alles draait om een eventueel NAVO-lidmaatschap van Oekraïne, en niet om een een EU-lidmaatschap.
En als het er onverhoopt op aankomt en de Russen de Oekraïense integriteit schenden, dan zal de NAVO het vuile werk moeten opknappen, en niet de Europese defensiemacht die nog niets meer dan een hersenspinsel is. In goed Frans: une chimère.
https://www.ewmagazine.nl/buitenland/achtergrond/2022/01/oekraine-crisis-beter-snappen-dit-moet-u-weten-867357/?&utm_source=ew&utm_medium=nieuwsbrief&utm_campaign=EWD%20-%202022%20januari&utm_term=EWD%20-%2020220127&utm_content=EW%20Nieuwsbrief%20Header&bid=5318553421319516672
Woning, direct van de eigenaar, in kleinschalig complex aan ze…