Fiscale aspecten van crowdfunding

Bron: nieuwsbrief Plein+ 4.3.2013
Crowdfunding is een boeiend nieuw fenomeen om projecten, ideeën of goede doelen te financieren. Het financieren van nieuwe initiatieven is sinds de bankencrisis steeds moeilijker geworden. Gelukkig worden nieuwe vormen ontdekt om financiering op een andere manier te realiseren.
De organisator van het crowdfunding doet via een speciaal daarvoor opgezet platform of via social media een beroep op de crowd om via een individuele bijdrage voldoende middelen bijeen te brengen om het project te financieren.
Door een groter of kleiner bedrag te betalen kan de crowd het project financieren of het idee verwezenlijken. Vaak treedt een speciaal opgezet digitaal platform als een soort tussenpersoon op. Meestal vraagt het platform een vergoeding of fee daarvoor. Dit kan een vast bedrag zijn, maar het kan ook een percentage van het gefunde bedrag zijn.
Er zijn bij het crowdfunding drie partijen betrokken. Degene die het project bedenkt en daar financiering voor zoekt. In het navolgende wordt deze de projectinitiator genoemd. Dit kan een ondernemer, een kunstenaar of een goed doel zijn. Daarnaast is er de crowd …….
die bestaat uit de individuele geldschieters, hierna de donateurs genoemd. De derde partij is het platform dat het crowdfunding organiseert of faciliteert. Hierna het platform genoemd.

Soorten crowdfunding

Voor op de fiscale aspecten in te gaan is het eerst zinnig om vast te stellen welke vormen van crowdfunding er zijn. Bij crowdfunding zijn in hoofdlijnen de volgende typen te onderscheiden:

crowdfunding waarbij de projectinitiator een lening nodig heeft. Bij een lening is er steeds sprake van een bedrag dat de ene partij ter beschikking stelt (leent) aan de andere partij, waarbij die dat terugbetaalt en waarbij een vergoeding(rente) voor het lenen wordt betaald. (Een soort crowdfunding die je bijvoorbeeld ziet bij het Nederlandse platform “Geldvoorelkaar”, waarbij het platform vooral partijen bij elkaar brengt. Verder is het ook een vorm van microfinanciering bij “Kiva” en “Wakibi”. Er is daar wel de verwachting dat het bedrag wordt terugbetaald.)
crowdfunding waarbij de projectinitiator een financiële participant in zijn onderneming zoekt. De projectinitiator is op zoek naar een participant in zijn onderneming. Tegen betaling wordt de donateur participant en krijgt hij een aandeel in de onderneming. (De Nederlandse platforms “Crowdaboutnow” en “Mkb-crowdfunding” zijn daar voorbeelden van.)
crowdfunding waarbij de projectinitiator een product wil verkopen. De projectinitiator wil het project financieren door op voorhand een aantal producten te verkopen. De donateur ziet zijn betaling als vooruitbetaling op de koopprijs van een product.(“Kickstarter” is een platform waar kleine ondernemers en kunstenaars projecten en/of producten ter financiering aanbieden. Vaak is er sprake van de verkoop van producten.)
crowdfunding waarbij de projectinitiator een schenking of gift zoekt. Bij een gift of schenking geeft de ene partij de andere partij een bedrag of betaalt een bedrag aan een goed doel. De donateur verwacht niet dat het geldbedrag wordt terugbetaald. De donateur verwacht ook geen tegenprestatie voor het geldbedrag.
crowdfunding waarbij de projectinitiator een loterij organiseert. De donateur koopt een kans op een bepaalde prestatie. Hij verwacht geen geld terug.

In een aantal situaties is het heel duidelijk van welke vorm van crowdfunding er sprake is. In veel situaties is er sprake van mengvormen waarbij het lastig is het onderscheid tussen de ene en de andere vorm te maken. Voor de belastingheffing is dit onderscheid echter wel van belang. In het navolgende komen de fiscale aspecten van situatie 1 t/m 3 aan de orde. De situaties beschreven onder 4 en 5 worden niet behandeld in dit artikel.

Welke belastingen

In een crowdfundingtraject kun je als projectinitiator, platform of donateur met de volgende belastingen in aanraking komen:

inkomstenbelasting of vennootschapsbelasting;
btw.

De navolgende belastingen spelen vooral bij de hiervoor genoemde situaties 4 en 5 en worden daarom in deze blog niet behandeld. Te weten:

kansspelbelasting;
schenkrecht.

Van belang voor de ondernemer/projectinitiator zijn dus de inkomstenbelasting en/of vennootschapsbelasting en de btw. Eerst worden de verschillende aspecten van crowdfunding voor inkomstenbelasting of vennootschapsbelasting uitgewerkt. Vervolgens komen de btw-aspecten aan de orde.

Inkomstenbelasting/vennootschapsbelastingaspecten voor projectinitiator ondernemers

De diverse soorten van crowdfunding hebben voor de belastingheffing verschillende gevolgen. Het ligt voor de hand dat het verkopen van producten andere fiscale gevolgen heeft dan het ontvangen van een lening of het nemen van een participatie in een onderneming. We gaan er daarbij van uit dat de projectinitiator een ondernemer is. De projectinitiator van crowdfunding kan een eenmanszaak zijn, maar ook een rechtspersoon, bijvoorbeeld een BV of een ondernemende stichting of vereniging. Voor een aantal vormen van crowdfunding is de eenmanszaak minder of niet geschikt. De eenmanszaak kan dan omgezet worden in een BV.

Crowdfunding als omzetgenerator

Ondernemers kunnen crowdfunding inzetten om producten vooraf te verkopen. De donateur doet dan een betaling en krijgt daarvoor een tegenprestatie (meestal na enige tijd). Soms is deze tegenprestatie klein of symbolisch, soms is deze tegenprestatie reëel in verhouding tot de donatie.
Een voorbeeld van een reële prestatie is de aanbieding van schrijfblokje na inleg van € 15,00. Een symbolische tegenprestatie is het zenden van een briefkaart na inleg van € 15,00. Of het zenden van tien briefkaarten voor € 150 in het kader van een kunstproject.
Voor de projectinitiator/ontvanger zijn de ontvangen bedragen omzet. Alle kosten inclusief die van de tegenprestatie vormen aftrekbare kosten. Wat van de omzet resteert na aftrek van alle kosten vormt winst.
Als de tegenprestatie symbolisch is of heel klein, kan de vraag gesteld worden of er sprake is van een gift. Bij de donateur kan er bij een symbolische tegenprestatie een bevoordelingsbedoeling aanwezig zijn. Echter bij de ondernemer is dat onwaarschijnlijk. Hij zet de crowdfunding op in het kader van zijn onderneming met een winstoogmerk en verwachting. Indien hij de crowdfunding niet opzet met een winstoogmerk en winstverwachting, is er namelijk voor de inkomstenbelasting geen sprake van een ondernemingactiviteit. Overigens valt daar de vergelijking te trekken voor speciale winkels of bijvoorbeeld dorpswinkels, waar aankopen tegen een hogere prijs plaatsvinden. Bijkomende motieven, gemak, sympathie voor de verkoper spelen dan een rol. Dit ontneemt dergelijke betalingen niet het predicaat zakelijk.

Crowdfunding als lening

Vervolgens de situatie waar de projectinitiator zoekt naar een externe financier. Kenmerk van deze vorm van crowdfunding is dat de donateur het geld leent en terugbetaling en rente verwacht. Het bedrag dat de projectinitiator ontvangt moet worden aangemerkt als een lening. De rente die betaald wordt vormt voor de ondernemer aftrekbare kosten. Voor kleine ondernemingen een ideale vorm om financiering te vinden. Het platform houdt zich hier vaak bezig met het screenen van de crowdfundingprojecten. Alleen levensvatbare projecten zullen in staat zijn het geleende terug te betalen.
Een voorbeeld van een onderneming gefinancierd via deze vorm van crowdfunding is Koko Amsterdam. Deze winkel is deels opgezet door leningen van financiers. De financiers verwachten hun geld na drie jaar met enige rente terug.

Crowdfunding ten behoeve van een ondernemingsparticipatie

Als ondernemingsparticipatie de bedoeling van crowdfunding is, dan zoekt de projectinitiator/ondernemer participanten in zijn onderneming. Meestal zullen de donateurs dan aandelen in een BV of een participatie in coöperatie verkrijgen. Zij worden dan mede-eigenaar van een al dan niet nieuw op te richten besloten vennootschap of coöperatie. Ook andere vormen van mede-eigendom zoals via een commanditaire vennootschap zijn in theorie mogelijk.

Box 1, box 2 of box 3

Afhankelijk van de opzet van de investering zal er voor de participanten sprake zijn van een investering die in box 1, box 2 of box 3 valt.
Box 1: Bijvoorbeeld voor donateurs die zelf bedrijfsmatig participeren, maken de participaties deel uit van hun onderneming en vallen in box 1. Eventuele baten behaald met de participatie zijn dan belast als winst uit onderneming. Eventuele verliezen op de participatie zijn verrekenbaar met andere box 1-inkomsten. Van belang is dat hierover snel discussie met de fiscus ontstaat. Vooraf afstemmen of een goede vastlegging kan daarbij helpen.
Box 2: Ook participanten/aandeelhouders in BV’s die al dan niet samen met partners of familieleden meer dan 5% van de aandelen in die BV hebben krijgen te maken met belastingheffing. De aandelen participatie vormt dan een zgn. aanmerkelijk belang en vallen in box 2. Verkoopwinsten zijn dan belast met 25% inkomstenbelasting. Een oplossing in dergelijke situaties is om niet zelf deze aandelen te kopen, maar deze aandelen via een eigen BV een zgn. holding BV te kopen.

Holding BV

De eigen BV koopt dan de aandelen. Eventuele winsten op deze aandelen kunnen bij participaties boven de 5% onbelast zijn. Er geldt voor deze BV dan de deelnemingsvrijstelling, die onder voorwaarden winsten op de aandelen onbelast laat.
Participatie via een coöperatie is weer een andere figuur. De coöperatie is een rechtspersoon die veel gebruikt wordt in samenwerkingsvormen. Een coöperatie is een bijzonder soort vereniging. De leden werken samen voor financieel gewin. De leden van de coöperatie kennen daarvoor lidmaatschapsrechten.

Coöperatie

Bij crowdfunding via de coöperatie zijn de donateurs lid van de coöperatie en vaak ook de initiator. De coöperatie heeft dan verschillende soorten lidmaatschapsrechten: de rechten van de leden donateurs, rechten die voorzien in een storting in geld en de rechten van de leden initiators die zien in de inbreng van een initiatief. De samenwerking in de coöperatie heeft als groot voordeel dat betrokkenen samen het doel hebben de onderneming succesvol te maken. Er kan zo bijvoorbeeld van de kennis of het netwerk van de leden gebruik worden gemaakt. Er kan ook een coöperatie met alleen donateurs worden opgezet. De coöperatie gaat dan een contract aan met de initiator. Het grote voordeel van de coöperatie boven aandelen is dat de problematiek die geldt voor participaties die kleiner zijn dan 5% en waarvoor geen deelnemingsvrijstelling geldt, vermeden kan worden.
Box 3: Ten slotte, de donateurs die privé en samen met zijn familieleden minder dan 5% van de aandelen van een bedrijf houden zullen de waarde in box 3 moeten aangeven.

Het platform

Veel van de platformen voor crowdfunding vragen een vergoeding van de kosten of een percentage van het gefunde bedrag. Het platform zal deze activiteiten over het algemeen bedrijfsmatig uitoefenen. De winst die het platform daarmee maakt is dan belast.

Btw-aspecten

Ook voor de heffing van omzetbelasting (btw) kunnen we uitgaan van de indeling die hierboven is gemaakt.

crowdfunding waarbij de projectinitiator een lening nodig heeft. Bij een lening is er steeds sprake van een bedrag dat de ene partij ter beschikking stelt (leent) aan de andere partij, waarbij die dat terug betaalt en waarbij een vergoeding(rente) voor het lenen wordt betaald.
Als de lening wordt verstrekt door een ondernemer is hier weliswaar van een prestatie in het economische verkeer sprake, maar de vergoeding voor de lening, rente, is vrijgesteld van btw. Het uitlenen van gelden door particulieren wordt overigens doorgaans niet als een ondernemersprestatie gezien, tenzij dat op bredere schaal plaatsvindt. Bij vrijgestelde prestaties, zoals hier, wordt de toerekenbare voorbelasting op kosten en investeringen buiten aftrek gelaten. Dat geldt gedeeltelijk ook voor de algemene kosten die naar rato van de omzet, of het werkelijk gebruik, verdeeld moeten worden.
crowdfunding waarbij de projectinitiator een financiële participant in zijn onderneming zoekt. De projectinitiator is op zoek naar een participant in zijn onderneming. Tegen betaling wordt de donateur participant en krijgt hij een aandeel in de onderneming.
Participatie in een onderneming die beperkt blijft tot een geldelijke deelneming wordt voor de btw niet gezien als een prestatie in het economische verkeer. De onderneming zelf is de belastingplichtige voor de btw en eventuele winstuitkeringen blijven dan buiten de heffing.
Echter, het kan onder omstandigheden zo zijn dat de participant in beginsel ook zelf als ondernemer wordt gezien op basis van de participatie. Dat kan tot gevolg hebben dat voorbelasting op kosten die door de participant voor dit project gemaakt worden, op de aangifte van de onderneming in de voorbelasting mogen worden meegenomen.
Als de onderneming uitsluitend belaste inkomsten heeft, zal er volledig recht op aftrek van voorbelasting bestaan.
Dit regime geldt dus voor participaties in een maatschap, vof, cv of ook een coöperatie. Dividenduitkeringen op aandelen in de bv worden weliswaar op dezelfde wijze buiten de heffing gehouden, maar een aandeelhouder in een bv wordt niet snel als ondernemer in de zin van de btw aangemerkt.
crowdfunding waarbij de projectinitiator een product wil verkopen. De projectinitiator wil het project financieren door op voorhand een aantal producten te verkopen. De donateur ziet zijn betaling als vooruitbetaling op de koopprijs van een product.
Deze vorm van funding ziet op normale verkopen onder vooruitbetaling van de vergoeding.
Over de vooruitbetaling is btw verschuldigd in de aangifte over de periode waarin de betaling is ontvangen. De datum van levering van het product is dan voor de btw niet meer relevant. De aftrek van voorbelasting zal op basis van deze activiteit geheel in stand kunnen blijven.
crowdfunding waarbij de projectinitiator een schenking of gift zoekt. Bij een gift of schenking geeft de ene partij de andere partij een bedrag of betaalt een bedrag aan een goed doel. De donateur verwacht niet dat het geldbedrag wordt terugbetaald. De donateur verwacht ook geen tegenprestatie voor het geld bedrag.
Betalingen die niet als tegenprestatie (‘vergoeding’) voor een prestatie kunnen worden gezien vormen voor de btw onbelastbare betalingen. Voor de aftrek van voorbelasting kan dat voor de projectinitiator consequenties hebben.
crowdfunding waarbij de projectinitiator een loterij organiseert. De donateur koopt een kans op een bepaalde prestatie. Hij verwacht geen geld terug.
De inleg bij een loterij vormt een vergoeding die van btw is vrijgesteld. Een consequentie daarbij is dat de projectinitiator geen aftrek van voorbelasting heeft op de kosten die aan de loterij zijn toe te rekenen. Ook bij de aftrek van voorbelasting op de algemene kosten zal ter zake een deelcorrectie moeten worden doorgevoerd zoals hierboven onder ad 1 is weergegeven. Door mr. F.D. Kouwenhoven en mr. H.A. Ancuta-Koning Tax Consult Network http://pleinplus.nl/-/fiscale-aspecten-van-crowdfunding