Bron: bericht NRC 18.12.2020
Reconstructie: Hoe reageerde China toen het nieuwe coronavirus daar een jaar geleden de eerste slachtoffers maakte? Er was een breekijzer nodig om het land tot openheid te dwingen.
Aan de ‘hack’ van twee dappere virologen – een Chinees en een Britse Australiër – is het te danken dat de pandemie van het coronavirus SARS-CoV-2 wereldwijd niet nog veel meer slachtoffers heeft gemaakt. Op 11 januari van dit jaar, om twee uur ’s nachts Nederlandse tijd, post viroloog Eddie Holmes van de University of Sydney de genetische code van 29.903 letters van het virus op de openbare website van virological.org. Die genetische blauwdruk van het virus is ontcijferd door Zhang Yongzhen, een viroloog van de Fudan Universiteit in Shanghai, met wie Holmes al jaren samenwerkt. Tegen de wil van de Chinese overheid in besluiten Zhang en Holmes dat de wereld onmiddellijk moet weten welk nieuwe virus in Wuhan is uitgebroken.
Het werkt als een breekijzer: waar China de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) tot dan toe slechts mondjesmaat informatie heeft verstrekt over de uitbraak, voelt het land zich opeens moreel verplicht om ook snel andere informatie te delen. Binnen een dag komen er vijf virussequenties bij, die worden gedeponeerd bij de internationale databank Gisaid. „Ik ben ervan overtuigd dat China die informatie ooit wel een keer had vrijgegeven, maar niet zo snel als ze nu hebben gedaan”, zegt Holmes per e-mail tegen NRC.
Hoe gevaarlijk het nieuwe virus precies is, kan Zhang op basis van alleen de code niet beoordelen, zegt hij in een interview met Time Magazine, maar het is hem meteen duidelijk dat het gaat om een SARS-achtig virus dat via luchtwegen overdraagbaar is.
Collega’s in Wuhan stuurden Zhang op 3 januari longslijmmonsters toe van zeven ernstig zieke patiënten, vlak voordat China „ongeautoriseerd onderzoek” aan het virus verbiedt. Veertig uur later heeft Zhang uit één monster het complete genoom van het virus in handen. Direct na zijn ontdekking waarschuwt Zhang de gezondheidsautoriteiten in Beijing en Wuhan. Maar het blijft stil – in China weten enkele insiders wat er zich afspeelt in Wuhan, de rest van de wereld kan er alleen maar naar gissen.
De informatie is niet meteen beschikbaar
In Wuhan liggen op dat moment tientallen mensen in het ziekenhuis met een ernstige longziekte waardoor zij in ademnood komen. Velen van hen zijn als verkoper of als bezoeker op de Huanan Seafood Market in het centrum van de stad geweest. De lokale gezondheidsautoriteiten vermoeden dat de uitbraak daar is ontstaan en hebben de overdekte markt op 1 januari uit voorzorg gesloten. Sindsdien zijn er geen nieuwe patiënten meer gemeld.
Zhang deponeert de genetische code van het virus in GenBank. Dat is een openbare databank van de Amerikaanse National Institutes of Health, waarin genetische informatie van allerlei levende organismen wordt verzameld. De code van het nieuwe virus wordt op 5 januari ingediend als ‘Wuhan seafood market pneumonia virus isolate Wuhan-Hu-1’. Het gebruikelijke proces van review bij GenBank zorgt echter voor vertraging, waardoor de informatie nog niet meteen voor anderen beschikbaar is.
„De autoriteiten in China hadden iedereen verboden te publiceren over de uitbraak”, vertelt Holmes in een aflevering van PodcastOne Australia. „Ik denk dat ze dachten dat ze het onder controle konden houden, en dat ze geen paniek wilden zaaien.”
De WHO voelt zich in zijn hemd staan
Op 31 december bereiken de eerste berichten over een virusuitbraak de westerse wereld door de publicatie van een uit het Chinees vertaald nieuwsbericht op de infectieziektenmonitor Promedmail. Daarna blijven de geruchten over een nieuwe infectieziekte die rondwaart in Wuhan aanzwellen. Op 8 januari meldt The Wall Street Journal op basis van anonieme bronnen dat de uitbraak van longontstekingen in Wuhan wordt veroorzaakt door een nieuw coronavirus. Meteen trekt de krant de vergelijking met de dodelijke ziekten MERS en SARS die ook door coronavirussen veroorzaakt worden. Bij de Wereldgezondheidsorganisatie voelen ze zich in hun hemd staan, nu ze via de pers moeten vernemen hoe het zit. Een dag later bevestigt de Chinese dienst voor infectieziekten CDC dat een nieuw coronavirus (2019-nCoV) de veroorzaker is van de longziekte. Daar blijft het bij.
„We kwamen op een punt dat de autoriteiten toegaven dat er een coronavirus in het spel was, maar er geen verdere informatie over gaven”, vertelt Holmes in PodcastOne. „Dat leek mij volkomen belachelijk, omdat wetenschappers stonden te springen om te zien wat de sequentie van dit virus was. Ik dacht: we moeten dit embargo breken en deze data vrijgeven.”
Zhang is op de luchthaven Shanghai Hongqiao net aan boord van een vliegtuig gestapt op weg naar Beijing, wanneer Holmes hem belt. Het is zaterdagmorgen 11 januari. Holmes stelt voor om de code integraal op de website virological.org te posten. „Dat is de snelste en eenvoudigste manier”, zegt Holmes. „Bovendien: het is nu weekend”, is zijn argument – als het volgens de officiële weg moet, gaat het veel te lang duren. „Laat me daar even over nadenken”, antwoordt Zhang, terwijl het vliegtuig naar de startbaan taxiet. Nog voor hij opstijgt geeft hij zijn fiat.
Het simpele digitale bericht dat Holmes namens Zhang online zet, brengt meteen overal ter wereld de raderen in beweging. Met de virtuele blauwdruk van het virus kunnen laboratoria aan de slag. Hiermee kan een team met Marion Koopmans van het Erasmus MC in Rotterdam en Christian Drosten van het Charité in Berlijn in recordtijd een PCR-test ontwerpen, waarmee het nieuwe virus betrouwbaar is te detecteren. Deze test wordt de standaard van de WHO. Ook vaccinmakers gaan meteen aan de slag. Een tijdlijn op de website van het Amerikaanse bedrijf Moderna meldt dat het op basis van de code al op 13 januari een kandidaatvaccin heeft. De rest van het jaar heeft Moderna nodig om het vaccin te testen, goedkeuring te verkrijgen van geneesmiddelenautoriteiten en voldoende te produceren om honderden miljoenen mensen te kunnen vaccineren.
Geneticus Bas Oude Munnink weet nog goed dat het team van Erasmus MC al in de startblokken stond toen de informatie op virological.org verscheen. „De eerste signalen dat er iets aan de hand was in Wuhan kwamen al eind december bij ons binnen”, zegt hij. „En begin januari drong het door dat het serieus was. We zijn meteen aan de slag gegaan toen het eerste genoom online kwam. Eerst om de diagnostiek te ontwikkelen en daarna om het sequenceprotocol op te zetten.”
Het virus had niet veel variatie
Dat vervolgens een dag later ook andere Chinese groepen hun sequenties deelden was volgens Oude Munnink cruciaal. „Dat was belangrijk om inzicht te krijgen in de diversiteit van het virus, je weet in het begin niet hoelang dit al aan de gang was. Die andere sequenties bevestigden dat er nog niet veel variatie in het virus was. We konden die sequenties mooi gebruiken om onze detectiemethode te toetsen. De PCR moet natuurlijk alle varianten kunnen oppikken.”
Op 23 januari was de klus geklaard. „Ontworpen, gevalideerd en gepubliceerd”, zegt Oude Munnink. „Elf dagen later dus. De eerste besmetting in Europa, in de buurt van München, Zuid-Duitsland, hebben we alleen maar kunnen zien doordat we de diagnostiek al hadden lopen. Dat was op 27 januari.”
Het is niet te zeggen hoeveel besmettingen of hoeveel doden dankzij de hack van Zhang en Holmes zijn voorkomen. Maar het is in ieder geval zo dat de wereld dankzij hun actie veel beter was voorbereid op de komst van een dodelijk virus dat op dat moment nog geen slachtoffers buiten China had gemaakt.
Holmes en Zhang hadden nog meer tijd kunnen winnen door hun resultaat meteen op 5 januari openbaar te maken. Maar Holmes betwijfelt of dat een pandemie had kunnen voorkomen. Dat het virus in een dodelijke opmars over de hele aardbol kon trekken, heeft immers ook te maken met materiaaltekorten, te lang wachten met ingrijpen en zelfs aperte onverschilligheid van diverse overheden.
Onderschatting van het verspreidingsvermogen van het virus deed de rest. Bij de uitbraak van SARS in 2002 en 2003 lukte het door patiënten in quarantaine te plaatsen om de infectieketen te stoppen. Maar het nieuwe coronavirus kan mensen ook besmetten zonder dat zij duidelijke symptomen krijgen, en dat maakt het een stuk moeilijker om het in te dammen.
Noodkreten genegeerd of in de doofpot
Achteraf gezien komen er rond de Kerst van 2019 al de eerste signalen dat het in Wuhan om een ernstige uitbraak gaat. Wat er precies gaande is, dringt maar langzaam door, doordat niemand een goed overzicht heeft. Niettemin waarschuwen betrokken artsen en wetenschappers in Wuhan in die dagen diverse malen dat de situatie zorgelijk is – maar hun noodkreten worden genegeerd of in de doofpot gestopt.
Achter de schermen wordt op 30 december het hoogste alarm geslagen in Wuhan. Die dag stuurt de gemeentelijke gezondheidscommissie van Wuhan een waarschuwing naar alle medische instellingen in de stad dat er een uitbraak van longontsteking met een onbekende oorzaak aan de gang is.
Artsen krijgen de opdracht monsters te verzamelen en inderhaast worden allerlei onderzoeksteams opgetrommeld in een poging meer duidelijkheid te krijgen over de oorzaak van de uitbraak. In de eerste dagen van januari komen zeker drie verschillende onderzoeksteams tot dezelfde conclusie: er is in Wuhan een nieuw SARS-achtig coronavirus opgedoken.
Het team van het Wuhan Institute of Virology onder leiding van viroloog Shi Zhengli slaagt er op 2 januari als eerste in het complete genoom van het virus in kaart te brengen, rapporteert een inmiddels gecensureerde nieuwspagina van het instituut. In een interview met Scientific American deze zomer vertelt Shi over de grote paniek waarin het onderzoek verloopt. Vroeg in de avond van 30 december roept de directeur van het instituut haar met grote urgentie terug van een congres: „Laat alles wat je nu aan het doen bent uit je handen vallen en kom onmiddellijk hiernaartoe om dit uit te zoeken.”
In allerijl terug naar Wuhan
Kort daarvoor zijn zeven monsters van ernstig zieke longpatiënten uit het Jinyintan-ziekenhuis afgeleverd bij het virologie-instituut. In allerijl reist Shi terug naar Wuhan. Bij een eerste analyse blijken vijf van de zeven monsters positief in een algemene genetische test die coronavirussen aantoont. Onmiddellijk laat Shi één van de monsters sequencen: het genoom blijkt 80 procent gelijk aan SARS.
Een ander team, van het Chinese National Institute of Viral Disease Control and Prevention onder leiding van Tan Wenjie, heeft op 3 januari het complete genoom van het virus ontcijferd. Dat rapporteren zij later ook in CDC Weekly.
Een derde team, van de Chinese Academie van Medische Wetenschappen, meldt dat het de klus kort na middernacht op 5 januari heeft geklaard. (Maar later blijkt dat ze op 27 december al voor het eerst zicht hadden op het virusgenoom.) En ten slotte slaagt een team van Wuhan University erin op 7 januari het virusgenoom in kaart te brengen uit monsters van twee patiënten in het Zhongnan-ziekenhuis in Wuhan. En uit registraties in genetische databanken blijkt dat er rond de jaarwisseling zelfs nog meer teams in Wuhan werken aan het in kaart brengen van het nieuwe virus.
Officieel noemt de Chinese overheid steevast 9 januari als de datum waarop het nieuwe coronavirus voor het eerst wordt geïdentificeerd – maar dat strookt dus niet met de feiten.
Telefoon van een klein genoombedrijfje
Nog vóór de ongeorganiseerde sequencing-race op 30 december wordt ingezet, zijn er al enkele verontrustende uitslagen van laboratoriumonderzoek, blijkt uit een reconstructie van nieuwsorganisatie Caixin. Het blijkt al snel dat het om een heel nieuw virus gaat, dat sterk op SARS lijkt.
Op 24 december neemt longarts Su Zhao in het Central Hospital in Wuhan een longslijmmonster af bij een 65-jarige man die met een ernstige longontsteking op de IC is opgenomen en hij stuurt het naar een klein genoombedrijfje in Guangzhou, Vision Medicals. Daar hebben ze een zogeheten next generation sequencing-apparaat staan dat op basis van de genetische code tientallen verschillende ziekteverwekkers kan identificeren. In plaats van een gebruikelijk schriftelijk verslag krijgt Su de uitslag op 27 december telefonisch medegedeeld. Het gaat om een nieuw coronavirus, krijgt hij te horen, maar meer details zijn er nog niet. Hij besluit de patiënt in isolatie te verplegen in afwachting van meer informatie.
Een opmerkelijk anoniem verslag dat op 28 januari verscheen op het Chinese socialmediaplatform WeChat vertelt de andere kant van het verhaal. De auteur, ‘Kleine Berghond’, is kennelijk een genetisch analist in dienst van Vision Medicals. Het bericht is inmiddels verwijderd, en de echtheid ervan is lastig te verifiëren. Maar met alle details en foto’s lijkt het waarheidsgetrouw. Kleine Berghond doet verslag van zijn ontdekking op 26 december als hij de uitslag van de automatische analyse van patiëntmonsters bekijkt. „Onverwacht werd ontdekt dat één monster een gevoelig pathogeen-SARS-coronavirus rapporteerde”, schrijft hij. Een snelle controle stelt hem gerust: het is geen SARS. Maar het is wel onmiskenbaar een coronavirus, en ook een dat lijkt op vleermuisvirussen. Kleine Berghond rapporteert zijn eerste bevindingen alvast aan het Instituut voor Pathogeenbiologie van de Chinese Academie voor Medische Wetenschappen.
Voorzichtig, de arts niet laten schrikken
Een dag later herhaalt Kleine Berghond de analyse. Dan heeft hij het virusgenoom nagenoeg compleet. Het verandert niets aan de eerste conclusie: het is geen SARS, en het lijkt op vleermuisvirussen. Hoe gevaarlijk of besmettelijk het is, weet hij niet. Voor de zekerheid desinfecteert hij het hele laboratorium. Rond het middaguur belt hij de arts. Voorzichtig, om hem niet te laten schrikken, vertelt hij dat het gaat om een infectie met een nieuw coronavirus.
Ondertussen heeft het Centrale Hospitaal in Wuhan een monster van een andere patiënt laten analyseren door CaptialBio Medlab in Beijing. Die uitslag komt wel in een rapport en is veel stelliger: dit virus lijkt op SARS. Het leidt tot ongerustheid bij de artsen. Ze beginnen elkaar te waarschuwen. Het nieuws belandt bij oogarts Li Wenliang. Hij waarschuwt collega’s dat er zeven patiënten met SARS in hun ziekenhuis liggen. Een dag later moet hij zich verantwoorden en in het openbaar schuld bekennen „voor het verspreiden van valse geruchten”. De informatie mag dan niet helemaal juist zijn (het ís geen SARS), het gevaar is er evenzeer. Dat wordt tragisch duidelijk als Li zelf besmet raakt en uiteindelijk op 6 februari aan de gevolgen daarvan overlijdt.
Misschien is het echt een nieuw type SARS
Ook Kleine Berghond krijgt het rapport van zijn collega’s in Beijing onder ogen. Na vergelijking van de sequenties komt hij tot de conclusie dat het om exact hetzelfde virus gaat. Dat maakt hem weer zenuwachtig: „Het is misschien echt een nieuw type SARS!”
Het roept bij hem en zijn collega gemengde gevoelens op: „Aan de ene kant waren we bang dat dit onbekende virus net zo angstaanjagend kon zijn als SARS, maar aan de andere kant waren we opgetogen dat we deze ziekteverwekker met metagenomic next generation sequencing zo snel gedetecteerd en bevestigd hadden, waardoor preventieve controlemaatregelen genomen konden worden voordat het zich verder zou verspreiden. In de kiem gesmoord!”
Kleine Berghond is gerustgesteld als hij hoort dat nationale expertteams onderzoek gaan doen. „Ze hebben meer informatie, meer monsters en gegevens en ze zijn gekwalificeerder en professioneler.”
Maar zijn hoop op een goede afloop vervliegt snel als op Oudjaarsdag een officiële aankondiging volgt over een „longontsteking met onbekende oorzaak”, zonder de ziekteverwekker te noemen. De melding zegt ook dat „er geen duidelijke overdracht van mens op mens is gevonden”. Kleine Berghond vermoedt echter dat het virus wel degelijk besmettelijk kan zijn. Maar hij begrijpt ook dat het belangrijk is om paniek onder de mensen te voorkomen.
Achteraf is Kleine Berghond trots dat zijn team de primeur had. „Voor zover ik weet, zouden wij de eersten zijn die het virus ontdekt hebben”, schrijft hij. En inderdaad duikt de 65-jarige man ook in de genetische databanken op als de patiënt bij wie SARS-CoV-2 het vroegst is geïdentificeerd.
Monsters in de hogesnelheidstrein
Maar uiteindelijk wordt dit resultaat ingehaald door het virusgenoom dat het team van Zhang Yongzhen in Shanghai identificeert in een monster van een 41-jarige vishandelaar Chen Qinbo van de Huanan-markt. Opnieuw speelt longarts Su Zhao van het Centrale Hospitaal van Wuhan hier een rol. Mogelijk raakt begin januari zijn geduld op over de diagnose van zijn patiënten. Hij haalt alsnog een aantal bewaard gebleven monsters van patiënten uit de vriezer, en stuurt ze verpakt in een piepschuimdoos met droogijs per hogesnelheidstrein naar het lab van Zhang in Shanghai.
Dit onderzoek is mogelijk ternauwernood door de mazen van het net geglipt. Op 3 januari, de dag van de zending, vaardigt de National Health Commission in Beijing in een vertrouwelijke notitie aan alle laboratoria in het land een dringend bevel uit. Alle monsters genomen van patiënten moeten vernietigd worden of in bewaring worden gegeven bij de daarvoor aangewezen instituten. De enige plek waar het virusmateriaal bewaard mag worden is het National Pathogen Resource Center in Beijing. Dat wordt bevestigd in een notitie in CDC Weekly.
Marktkoopman Chen Qinbo herstelt weer en mag op 11 januari het ziekenhuis verlaten. Hij doneert bloedplasma om met zijn antistoffen andere patiënten te helpen. In een interviewmet Der Spiegel zegt Chen dat hij zijn leven weer heeft opgepakt maar dat hij wel van vis is overgestapt op groenten en fruit, uiteraard op een andere markt.
OVER DIT STUK: Voor deze reconstructie is informatie uit wetenschappelijke publicaties en genetische databanken leidend geweest. Via de combinatie van bronnen konden nieuwe conclusies getrokken worden. Het verhaal is aangevuld met informatie uit nieuwsberichten en interviews die eerder verschenen in Chinese en internationale media.
Ook WeChat-berichten en mededelingen op websites van betrokken instituten leverden stukjes van het verhaal. Sommige van deze berichten zijn intussen door de Chinese censuur verwijderd, maar die waren via kopieën op andere sites nog toegankelijk
ELLEBOGENWERKSTRIJD OM DE EERSTE WETENSCHAPPELIJKE PUBLICATIE
Het lijkt er sterk op dat er in januari tussen de verschillende Chinese onderzoeksteams een felle concurrentiestrijd is ontbrand in de race om als eerste het nieuwe virusgenoom te beschrijven in een wetenschappelijk artikel.
Hoe dat precies verliep is tot nu toe achter de schermen gebleven, maar uit de data bij de publicaties blijkt wel dat er ellebogenwerk aan te pas kwam. Uiteindelijk trok het team van Tan Wenjie van de machtige CDC aan het langste eind, op 24 januari publiceerden zij als eerste in het medische vaktijdschrift The NEJM. Pas een dikke week later, op 3 februari, volgden de publicaties van Zhang uit Shanghai en Shi uit Wuhan simultaan in Nature. Het manuscript van Zhang kwam al op 7 januari binnen bij Nature; dat van Shi pas op 20 januari. Het team van de Chinese academie van Medische Wetenschappen diende op 25 januari een manuscript in bij het Chinese Medical Journal, waar het op 11 februari online verscheen.
Het chaotische verloop van het onderzoek naar het nieuwe virus kwam volgens de Brits-Australische viroloog Eddie Holmes mede doordat de verschillende teams niet van elkaar wisten welke resultaten zij hadden. Soms analyseerden zij (mogelijk onbewust) monsters van dezelfde patiënt. Dat laat zich tot op zekere hoogte herleiden uit de metadata die vermeld worden in de publicaties: gegevens van de ziektegeschiedenis, ziekenhuis, leeftijd en geslacht van de patiënt. Omdat er in december niet meer dan 41 besmette mensen bekend waren in Wuhan, is de groep overzichtelijk en kan met beperkte gegevens achterhaald worden dat het om dezelfde patiënt moet gaan. Zo is het virus in een longslijmmonster van een 49-jarige vrouw waarschijnlijk wel vijf keer apart gesequenced. Die van een 61-jarige man zeker vier keer en die van een 52-jarige vrouw ook vier keer.
Al die apart verzamelde virusgenomen hebben een eigen identificatienummer gekregen in de genetische databanken. Maar in geen van de wetenschappelijke publicaties wordt vermeld dat het soms in feite om dezelfde virussen gaat. De concurrerende teams vergelijken hun gevonden sequenties alleen met vleermuisvirussen en niet met die van elkaar. De publicatie van Tan Wenjie over drie patiënten in The NEJM en die van Shi Zhengli over zeven patiënten in Nature bevatten twee dezelfde individuen.
Dat is onvermijdelijk, volgens geneticus Bas Oude Munnink, omdat de genoomgegevens nu eenmaal zo anoniem mogelijk worden opgeslagen. „Dat is soms lastig, maar dat heeft heel erg te maken met wat je kunt delen in een publieke database. Je kunt er bijvoorbeeld geen naam of patiëntnummer bij zetten, want dan is de informatie terug te leiden naar een patiënt en dat wil je ook niet.”
BESMETTINGAL VROEG IS DUIDELIJK DAT DE INFECTIE OVER GAAT VAN MENS OP MENS
Niet alleen was de ziekteverwekker eind december al in beeld, ook voor de besmettelijkheid van het virus bestonden al vroeg aanwijzingen. Longarts Zhang Yixian van het Hubei Provincial Hospital of Integrated Chinese and Western Medicine in Wuhan had voor het eerst het vermoeden dat de infectie van mens op mens kan worden overgedragen. Dat ontstond toen een ouder echtpaar zich op 26 december bij haar meldde met klachten van koorts, hoesten en vermoeidheid. Bij allebei zag ze op longscans vreemde afwijkingen. Ze drong erop aan dat hun zoon eveneens een longscan liet maken, ook al had hij geen klachten. En inderdaad: ook bij hem waren de typische longafwijkingen te zien. Een dag later meldde zich nog een patiënt met dezelfde verschijnselen, en weer een paar dagen waren het er al zeven in het totaal.
Zhang, die de uitbraak van SARS 17 jaar geleden heeft meegemaakt, richt na de ontdekking meteen een geïsoleerde afdeling in voor deze patiënten en draagt het personeel op om mondmaskers en beschermende kleding te dragen. Het ziekenhuis stuurt een rapport naar de gemeentelijke en provinciale gezondheidsdienst over het opmerkelijke cluster. Maar wekenlang blijven de gezondheidsautoriteiten in Wuhan ontkennen of bagatelliseren dat de ziekte erg besmettelijk is. Overdracht zou beperkt mogelijk zijn, maar niet bewezen. Dat ondertussen ook medisch personeel besmet raakt, blijven de autoriteiten glashard ontkennen. In de stad worden nog grote massabijeenkomsten en feestelijkheden georganiseerd, zoals de viering van het Chinese Nieuwjaar waaraan op 18 januari in de wijk Bubuting 40.000 gezinnen deelnemen. Pas op 20 januari neemt de leider van het epidemiologisch onderzoeksteam Zhong Nanshan op de nationale televisie iedere twijfel weg door te bevestigen dat het virus van mens op mens overdraagbaar is. Drie dagen later gaat miljoenenstad Wuhan in een volledige lockdown die tot 8 april zal duren.
https://www.nrc.nl/nieuws/2020/12/18/china-een-jaar-geleden-twee-dappere-virologen-omzeilen-de-doofpot-a4024454https://www.nrc.nl/nieuws/2020/12/18/china-een-jaar-geleden-twee-dappere-virologen-omzeilen-de-doofpot-a4024454
Woning, direct van de eigenaar, in kleinschalig complex aan ze…