Kunnen Europeanen op zomervakantie?

Bron: nieuwsbrief NRC 13.5.2020

Corona plaatst het heilige ritueel van de zomervakantie onder grote druk. Maar politici in heel Europa durven burgers hun hoop niet nu al volledig te ontnemen.

Zou Europa een religie zijn, dan was daarvan waarschijnlijk de jaarlijkse zomervakantie het belangrijkste, heiligste ritueel. Veel Europeanen beschouwen het als een vanzelfsprekendheid, een recht, jaarlijks enkele weken ergens uit te blazen in een vakantiehuisje, resort, caravan of tent. Niet voor niets heet het in veel talen letterlijk een rustmoment – la pause estivale, die Sommerpause.

De traditie staat onder zware druk door het coronavirus. Nog altijd zit een groot deel van de Europese binnengrenzen dicht en zijn er ook binnen veel landen strenge restricties. De zomervakantie dient zich aan net nu Europa de eerste fase van de virusuitbraak een beetje onder controle lijkt te krijgen – het kon haast niet op een slechter moment. Van het advies ‘blijf thuis’ naar een grensoverschrijdende massavolksverhuizing is een nogal grote stap.

Toch is er geen regeringsleider die zijn bevolking de hoop op de zomervakantie nu al volledig durft te ontnemen. Ze realiseren zich goed dat ze voorzichtig om moeten springen met Europa’s meest gekoesterde traditie, dat het al te radicaal afblazen voor burgers die weken binnen hebben gezeten net een teleurstelling te veel kan zijn. Belangrijker nog is de grote economische klap die een volledig verloren zomerseizoen zou zijn. De economie in veel landen steunt voor een aanzienlijk deel op toerisme en meer dan 12 miljoen Europeanen verdienen er hun brood mee.

De afgelopen weken begonnen landen al volop met het aftasten van mogelijkheden voor een ‘vakantieseizoen coronastyle’. Zo opperde Kroatië (voor 25 procent afhankelijk van toerisme) het openen van speciale ‘corridors’ tussen regio’s die mild getroffen zijn en hintte Oostenrijk op het uitsluitend toelaten van Duitse gasten. Andere landen opperden gezondheidspaspoorten of maakten juist bekend inkomende reizigers eerst in een tijdelijke quarantaine te zullen plaatsen.

In het zomervakantiedilemma komen voor Europa alle pijnlijke afwegingen samen over gezondheid, economie, burgerlijke vrijheden en welbevinden. Wat daarbij bovendien niet helpt is dat de weegschaal in verschillende landen steeds anders staat afgesteld. Omdat ze hun eigen coronastrategie hebben gevoerd, allemaal een net iets andere benadering hadden in de strijd tegen het virus en in het bestrijden van de uitbraak soms al verder dan anderen zijn. Maar ook omdat de verschillen in de afhankelijkheid van buitenlandse toeristen groot zijn.

Neem Griekenland, dat een succes wordt genoemd in het bestrijden van het virus maar nu alsnog een kolossale klap te verduren krijgt als toeristen deze zomer misschien wel volledig wegblijven. In het land waar 20 procent van het bbp met toerisme wordt verdiend kan de toch nog altijd wankele economie opnieuw in een vrije val belanden.

Geen wonder dat Griekenland er hard voor lobbyt (vlieg)verkeer zo snel mogelijk weer op te starten en elke kans aangrijpt duidelijk te maken dat de deur voor toeristen wijd open staat.

Doeboek

Of Duitsland, waar men uiterst behoedzaam is om de controle over het virus niet te verliezen. Heel voorzichtig gaf de Bondsregering woensdag aan de grenzen met buurlanden te gaan openen – als dat kan. En waar Duitsers weliswaar graag en veel naar andere Europese landen reizen, zou het voor de economie van het land zelf helemaal niet slecht zijn als het vakantiegeld dit keer in de eigen pensions en Gaststätte wordt uitgegeven.

Aan de Europese Commissie de taak om te coördineren en de belangen van lidstaten, burgers en de toeristische sector zo goed en zo kwaad als het gaat te verzoenen. Woensdag presenteerde de Commissie een soort zomervakantie-doeboek, vol aanbevelingen en richtlijnen om het seizoen enigszins te redden. Om, zoals de Commissie het zelf omschrijft, „Europeanen de kans te geven op een beetje welverdiende rust, ontspanning en frisse lucht”. Brussel realiseert zich goed dat ze voor burgers een belangrijke rol kan spelen bij het beschermen van hun dolce far niente.

Centraal in het plan staan criteria om de op dit moment nog grotendeels gesloten Europese binnengrenzen geleidelijk weer te openen. Dat kan volgens de Commissie alleen als het virus aan beide zijden van een grens voldoende onder controle is, als veiligheidsvoorschriften tijdens het reizen kunnen worden gevolgd, de medische voorzieningen overal op orde zijn en de landen transparant zijn over besmettingen en hun traceerbeleid. Zulke maatregelen, zo benadrukte Eurocommissaris Ylva Johansson woensdag in een persconferentie, maken zogeheten ‘quarantaines’ voor inkomende reizigers overbodig.

Digitale hulpmiddelen – een interactieve kaart voor reizigers en betere samenwerking bij het uitrollen van traceerapps – moeten de herstart van het vrije verkeer verder versoepelen. Wat in elk geval niet mag is discrimineren bij het toelaten van bezoekers. „Als je een grens opent”, aldus Johansson, „mag dat niet alleen voor bepaalde paspoorten zijn.” Daarnaast levert Brussel richtlijnen waaraan toeristische locaties zouden moeten voldoen alvorens bezoekers te kunnen ontvangen. Het is een lange lijst voorschriften die haast prozaïsch gedetailleerd is. In het hotel dit jaar liever geen ontbijtbuffet, of anders tenminste met een pompje handgel ernaast. Twee meter afstand tussen de strandbedjes. Mondkapjes in het vliegtuig en de trein. Handen wassen na elke massagebeurt.

‘Geld gewoon terug’

Dat alle adviezen een normaal zomerseizoen mogelijk maken gelooft niemand – ook de Commissie niet. „Als je graag reist om een grote massa op te zoeken dan wordt deze zomer heel moeilijk”, aldus Eurocommissaris Margrethe Vestager woensdag. Alles blijft bovendien afhankelijk van de grillen en beslissingen van lidstaten zelf. Maken die het echt te bont, dan zal een eventuele inbreukprocedure van Brussel jaren duren.

Bij één afweging koos de Europese Commissie wel een duidelijke kant. Aan het recht van gedupeerde passagiers om hun geld terug te krijgen bij een geschrapte vlucht wordt niet getornd. Nederland voerde in Brussel de afgelopen weken een lobby aan van lidstaten die dit recht tijdelijk willen opschorten, om luchtvaartmaatschappijen te beschermen tegen claims. Voor Brussel is consumentenbescherming een belangrijke verworvenheid. Het is een pronkstuk, net als het afschaffen van de roamingtarieven of de Europese privacywetgeving.

Hoewel de Commissie zich nu bereid toont het aanbieden van ‘vouchers’ voor reizigers extra aantrekkelijk te maken, zal ze met het opschorten van het teruggaverecht niet akkoord gaan. „Misschien ben je je baan wel kwijt en was dit heel je vakantiebudget. [Teruggave] is je recht. Punt”, zei Vestager woensdag. Landen die hiervan afwijken kunnen, zo hintte de Commissie, een inbreukprocedure tegemoet zien.

De nadruk op de reizigersrechten heeft ook een ander doel: Europeanen die nog enige hoop koesteren op een zomervakantie, niet verder ontmoedigen bij het plannen van hun trip. Mochten de omstandigheden het toestaan dan kunnen ze hun koffers alsnog snel pakken. De klap voor de toerismesector zal hoe dan ook groot zijn. De Commissie verwacht het verlies van 6 miljoen banen en omzetdalingen tot 90 procent. De vakantieloze zomer gaat Europa hoe dan ook pijn doen.

Duitsland

Op 16 maart sloot Duitsland de grenzen met alle omliggende landen. Alleen die met Nederland was nog open, maar enkel noodzakelijk verkeer was toegestaan en op een paar uitzonderingen na was quarantaine verplicht voor iedereen die het land wilde binnenkomen. Vanaf aankomende zaterdag opent Duitsland de grens met Luxemburg weer en versoepelt het de grenscontroles met Frankrijk, Zwitserland en Oostenrijk en mogelijk ook Denemarken. „Vanaf halverwege juni willen we weer vrij kunnen reizen in Europa”, zei de minister van Binnenlandse Zaken Horst Seehofer woensdag.Door Cosette Molijn

Frankrijk

Voor Nederlanders is Frankrijk, samen met Duitsland, de populairste Europese vakantiebestemming. De toeristensector droeg vorig jaar zo’n 9 procent bij aan het bbp. Reizen in of door Frankrijk kan de komende weken alleen met een geldige reden, niet voor vakantie. Het is nog onduidelijk wanneer de reisristricities naar het zwaar getroffen land worden versoepeld. Begin mei zei minister van Volksgezondheid Olivier Véran dat zelfs Fransen die terugkeerden twee weken in thuisquarantaine zouden moeten. Een dag later bleek dat dit alleen voor reizigers buiten de EU en Schengenzone zou gelden. Maandag benadrukte hij wel een slag om de arm te houden.

Italië

Niet-essentiële reizen zijn nog steeds niet toegestaan in Italië. Iedereen die het land in reist, moet veertien dagen in quarantaine, uitzonderingen daargelaten. Op 4 mei kondigde de regering een nieuw decreet aan, met enkele versoepelingen binnen Italië. Vanaf vorige week is het toegestaan om binnen het land te reizen, ook tussen verschillende regio’s, maar alleen om terug naar huis te gaan. Nog onduidelijk is wanneer de grenzen weer open zullen gaan. Sinds 4 mei is wel een aantal grensovergangen met Zwitserland weer geopend, sommige alleen op doordeweekse dagen en beperkte tijden. De toeristensector draagt voor 13 procent bij aan het bbp.

Griekenland

Griekenland heeft tot nu toe wat betreft aantal doden en zieken relatief weinig last van Covid-19. Maar het toerisme maakt wel 20 procent van de economie uit, en dus hoopt het zo snel mogelijk weer open te kunnen gaan. Toch handhaaft het land de komende weken nog vrij strenge eisen. Momenteel geldt nog steeds een verplichte quarantaine van twee weken voor alle reizigers die het land binnenkomen. Voor Nederland, Italië, Duitsland, Turkijë en het Verenigd Koninkrijk gelden strenge regels. Uit die landen vliegen naar Griekenland is in elk geval tot 15 mei niet mogelijk, ook zijn de landsgrenzen gesloten. Op 18 mei mag er binnen het land weer gereisd worden, mogelijk is het land vanaf 1 juli weer voor alle buitenlandse toeristen toegankelijk.

Spanje

De regering van premier Pedro Sánchez legt vanaf vrijdag iedereen die het land binnenkomt een verplichte thuisquarantaine op van twee weken, ook Spanjaarden die terugkeren uit het buitenland. De thuisquarantaine geldt in elk geval tot 24 mei, als de noodtoestand in het land afloopt. Volgens bronnen binnen de regering kunnen de maatregelen echter ook tot juli worden verlengd, meldt persbureau Reuters. „Hoe belangrijk het toerisme voor de Spaanse economie ook is.”Jaarlijks trekken zo’n 80 miljoen toeristen naar Spanje, de industrie is daarmee goed voor 12 procent van het bbp. Een volgende versoepeling van de maatregelen is mogelijk het openstellen van grenzen (zonder verplichte quarantaine) voor landen binnen de Schengenzone. Maar voorlopig kunnen alleen mensen die in geval van nood de Spaanse grens over moeten een bezoek aan de dokter brengen.

Binnen Spanje gaan sinds 4 mei winkels en publieke ruimtes weer langzaam open. Pas vanaf halverwege juni mogen toeristische accomodaties weer open en er mag ook dan pas weer naar de eilanden gereisd worden.

https://www.nrc.nl/nieuws/2020/05/13/komt-het-goed-met-de-zomervakantie-a3999688#/handelsblad/2020/05/14/#106