De populairste chatdienst ter wereld is gratis (nog wel)

Bron: nieuwsbrief NRC 3.1.2020

Het verdienmodel van WhatsApp

Tot de komst van het internet was communicatie nooit gratis. Hoe kan WhatsApp met z’n miljarden berichten per dag dat wel zijn én vrij van advertenties?

Een brief op de post. Een sms, een telegram versturen of gewoon bellen. Communicatie, in welke vorm dan ook, heeft altijd geld gekost.

Tot de komst van het internet.

De ruim anderhalf miljard gebruikers van WhatsApp, de populairste chatdienst ter wereld, versturen elke dag 65 miljard berichten en 2 miljard minuten aan geluid en video. WhatsApp heeft tal van datacentra nodig om dit te kunnen verwerken. Een kantoor vol techneuten houdt de app draaiende.

Iedereen met een smartphone weet: WhatsApp is onmisbaar. En toch, de dienst is gratis, draait zonder advertenties of abonnementsmodel, maar kost wel handenvol geld. Hoe kan dat?

WhatsApp is niet altijd gratis geweest. Toen Facebook het bedrijf van oprichters Brian Acton en Jan Koum in februari 2014 kocht voor 19 miljard dollar (17 miljard euro, destijds een recordaankoop voor Facebook), moest er nog worden betaald om WhatsApp te gebruiken. De app installeren kostte 1 dollar, en in bepaalde landen moest er na een gratis periode van een jaar elk jaar opnieuw worden afgerekend.

In 2016 werd de betaalvariant geschrapt – WhatsApp werd gratis voor iedereen. De omzet daalde naar nul, ondertussen namen de kosten voor Facebook met het groeiende gebruik van WhatsApp verder toe.

Netwerkeffect

Hoe kan het uit? Wie wil begrijpen hoe dat kan, moet begrijpen hoe techbedrijven denken. Dat komt hierop neer: eerst geld uitgeven om te groeien en dan winst maken zodra je de grootste bent.

WhatsApp is er als één van de beste in geslaagd om een ‘netwerkeffect’ te creëren. De chatapp heeft in veel landen zo veel gebruikers, dat ook zij die nog géén WhatsApp hebben de dienst wel moeten nemen. In Nederland, waar WhatsApp bijna 12 miljoen gebruikers heeft volgens onderzoeksbureau Newcom, heeft de dienst geen noemenswaardige concurrentie.

De waarde per gebruiker groeit naarmate er zich meer gebruikers aansluiten. WhatsApp „creëert waarde door een ecosysteem te bouwen, in plaats van een dienst te verkopen”, laat de Chinees-Amerikaanse marketingprofessor en onderzoeker naar online diensten Charles Wang weten per e-mail.

Zo ontstaat de situatie dat WhatsApp, ondanks dat het geen omzet genereert voor Facebook, door de toenemende gebruikersaantallen sinds 2014 alleen maar is gestegen in waarde. Analisten van Dealroom waardeerden het bedrijf in 2017 op 22 miljard dollar.

Bedrijven gaan betalen

Oké, WhatsApp is dus veel waard omdat iedereen het gebruikt. Maar ergens, uiteindelijk, moet die waarde worden verzilverd. Ook WhatsApp moet ooit geld opleveren.

Oprichter Jan Koum had jarenlang een briefje van zijn collega Brian Acton op zijn bureau geplakt met de tekst ‘no ads, no games and no gimmicks’ (geen advertenties, geen spelletjes en geen gekkigheid). Acton en Koum vertrokken in 2018 bij WhatsApp. Tot nu toe lijkt WhatsApp nog steeds de filosofie van de oprichters aan te houden om gebruikers niet te veel te ontrieven. De vraag is voor hoe lang.

Wat Facebook slim heeft gezien is dat bedrijven bereid zijn om te betalen voor toegang tot de plek waar al hun klanten zijn. In 2018 lanceerde Facebook WhatsApp Business, waarmee bedrijven tegen betaling een zakelijk account kunnen aanmaken waarmee ze kunnen communiceren met klanten. De klantenservice van de meeste grote Nederlandse bedrijven is inmiddels per WhatsApp bereikbaar.

Het einddoel van Zuckerberg

Ook voor gebruikers zal WhatsApp niet voor eeuwig gratis blijven.

De oplettende gebruiker is het wellicht opgevallen: wie WhatsApp opstart ziet sinds kort onderin beeld de tekst ‘From Facebook’. Het is onderdeel van een groter plan van Facebook om zijn drie diensten – Instagram, Facebook en WhatsApp – met elkaar te integreren.

Daarvoor heeft Facebook-baas Mark Zuckerberg goed naar China gekeken, waar WeChat de app voor alles is geworden. Met WeChat kunnen Chinezen behalve chatten en videobellen ook geld overmaken, een lening afsluiten, vakanties boeken, gamen en betalen in de meeste winkels in de grote steden.

Gratis is het al lang niet meer. Voor elke financiële transactie schrijft WeChat een klein bedrag af. WeChat heeft advertenties en Chinezen betalen veel geld voor speciale stickers in het chatprogramma en extra levels in computergames.

Het lijkt een kwestie van tijd voordat deze ads, games en gimmicks ook in WhatsApp zullen opduiken.

https://www.nrc.nl/nieuws/2020/01/03/de-populairste-chatdienst-ter-wereld-is-gratis-nog-wel-a3985660